WiskundE-brief nr. 473 16-11-2008

in dit nummer:

Lintje voor Hans de Rijk

Lintje voor Hans de Rijk

Gisteren werd Hans de Rijk (‘Bruno Ernst’) benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. De Rijk ontving de koninklijke onderscheiding tijdens de jaarlijkse Ars et Mathesisdag uit handen van burgemeester Aleid Wolfsen van Utrecht.
Wolfsen memoreerde de grote verdiensten van De Rijk voor de popularisering van met name de wis-, natuur- en sterrenkunde, waarvoor hij eerder dit jaar ook al de NWO EUREKA oeuvreprijs voor wetenschapscommunicatie ontving.
Zowel binnen de wiskundewereld als daarbuiten staat de 82-jarige Hans de Rijk bekend als bijzonder initiatiefrijk. Zo was hij in 1983 medeoprichter van het gisteren jubilerende Ars et Mathesis. Hij was degene die ‘Pythagoras’ begon, het wiskundetijdschrift voor jongeren, en niet veel later ook ‘Archimedes’, de pendant voor natuurkunde, scheikunde en sterrenkunde. Verder was De Rijk oprichter van de eerste volkssterrenwacht in Nederland. Daarnaast is hij o.a. onder zijn pseudoniem Bruno Ernst bekend van talloze publicaties op uiteenlopende terreinen, waaronder ‘De Toverspiegel van M.C. Escher’ en ‘Het begoochelde oog; onmogelijke en meerzinnige figuren’

Significante cijfers

Een opvallende eigenaardigheid van de wiskunde op HAVO en VWO is dat daar niet gewerkt wordt met significante cijfers, terwijl daar bij natuurkunde en scheikunde scherp op gelet wordt. Merkwaardigerwijs wordt soms wel gevraagd een antwoord te geven in een aantal decimalen (achter de komma) zonder dat de vraag of die decimalen wel significant zijn wordt gesteld. Maar als wiskunde pretendeert toegepaste wiskunde te zijn, kun je ook in de wiskunde niet buiten significante cijfers. In wiskundeopgaven zie je soms - in een enkele opgave - het aantal significante cijfers variëren van 2 tot 5, waarbij dan vervolgens in het midden gelaten wordt hoeveel cijfers het eindantwoord moet hebben. Eigenlijk zou in de wiskundelessen aandacht moeten worden besteed aan absolute en relatieve onzekerheid in modelwaarden en waarnemingswaarden, de relatie tussen het aantal significante cijfers en relatieve onzekerheid, de grootte-orde van getallen (heel goed te doen in verband met logaritmen), de wetenschappelijke en ingenieursnotatie, en de relatie tussen de wortel-N-regel en standaardonzekerheid. Daarnaast moeten de leerlingen de elementaire rekenregels voor significante cijfers en significante decimalen kennen.

Niet iedere wiskundedocent is bekend met het begrip ‘significante cijfers’. Voor een technische opleiding ben ik een lesbrief meettechniek aan het schrijven, waarin het begrip significante cijfers uitvoerig aan de orde komt. Belangstellenden die de eerste versie van deze lesbrief willen ontvangen kunnen me een mailtje sturen. Zij krijgen dan de file als bijlage van een e-mailantwoord toegestuurd.

Voor wiskunde B is het begrip significante cijfers gemakkelijk in te voeren, vooral omdat dat begrip zo goed aansluit bij natuurkundige begrippen. Is het werken met significante cijfers echter ook haalbaar voor wiskunde A? Reacties zie ik graag tegemoet

Honderden euro’s voor prijswinnaars Nederlandse Wiskunde Olympiade

Wouter Berkelmans uit Amstelveen heeft de finale van de Nederlandse Wiskunde Olympiade gewonnen en daarmee de eerste prijs van 500 euro in de wacht gesleept. Hij heeft daarbij als enige het maximaal aantal punten behaald. De 17-jarige wint de finale al voor het derde jaar op rij. Zijn jongere broer Guus Berkelmans (3 vwo) werd 10e. Het is zeer uitzonderlijk dat een derdeklasser tot de prijswinnaars doordringt.
De tweede en derde prijs (400 resp. 300 euro) gaan naar Maarten Roelofsma uit Apeldoorn en Jelle van den Hooff uit Amstelveen. .
Ruim 3000 havo- en vwo-leerlingen uit heel Nederland deden mee aan de landelijke Wiskunde Olympiade 2008. De prijsuitreiking was vrijdagmiddag 14 november op de Technische Universiteit Eindhoven..
Overzicht van de 10 prijswinnaars (klassement na twee ronden):

De Nederlandse Wiskunde Olympiade is een wedstrijd voor leerlingen van havo en vwo met belangstelling voor wiskunde. De wedstrijd bestaat uit het oplossen van opgaven die iets laten zien van ongebruikelijke, creatieve en meestal niet erg alledaagse wiskunde. De eerste ronde werd gehouden op vrijdag 25 januari jl. op ruim 200 scholen in het hele land. Drie van de 3007 leerlingen behaalden de maximale score (36 punten). Van elk van de drie categorieën deelnemers (vijfdeklassers, vierdeklassers en onderbouwleerlingen) werden de beste leerlingen uitgenodigd voor de tweede ronde. Aan de tweede ronde op vrijdag 12 september jl. op de Technische Universiteit Eindhoven namen 123 leerlingen deel. De tweede ronde bestond uit vijf opgaven. Voor deze opgaven was drie uur beschikbaar.
Uit de deelnemers bij de tweede ronde zijn 30 kandidaten uitgenodigd om mee te doen aan een intensief trainingsprogramma voor de Internationale Wiskunde Olympiade in Duitsland van 13 tot 22 juli 2009. Na diverse trainingsactiviteiten in de periode november t/m juni zullen uiteindelijk zes leerlingen geselecteerd worden voor het team dat Nederland vertegenwoordigt bij de Internationale Olympiade. De training, selectie en begeleiding tijdens de Internationale Wiskunde Olympiade vindt plaats onder leiding van Quintijn Puite (TU Eindhoven) en Birgit van Dalen (Universiteit Leiden).
Op 30 januari vindt weer de nieuwe eerste ronde plaats. We hopen dat uw school op die dag ook (weer) meedoet en dat u behalve vijfdeklassers ook vierdeklassers of zelfs onderbouwleerlingen (havo/vwo) de kans geeft om deel te nemen. U kunt uw school eenvoudig opgeven door een mail te sturen naar melanie.steentjes{at]cito.nl met daarin de adresgegevens van uw school en uw naam. Zie voor meer informatie: www.wiskundeolympiade.nl

ICT-rapport van cTWO

Onder de titel: ‘Use to learn. Naar een zinvolle integratie van ICT in het wiskundeonderwijs’, is het eindrapport van de werkgroep ICT van cTWO verschenen. Dit rapport is een uitwerking en concretisering van de visie op ICT zoals die door cTWO is beschreven in haar visiedocument ‘Rijk aan betekenis’.
cTWO beschouwt het rapport als richtinggevend voor verder beleid. In de geest van het rapport zal ICT een punt van aandacht zijn in de lopende experimenten en in de examenexperimenten die het komend schooljaar van start gaan. Aan het eind van het rapport doet de commissie 12 aanbevelingen met betrekking tot de inzet van ICT bij de examens en de onderwijsontwikkeling. De commissie pleit voor een gedifferentieerde en verantwoorde inzet van ICT-middelen (waaronder de grafische rekenmachine) waarin ook het ‘learn–when-to-use’ een rol dient te spelen.
Het rapport vindt u op de website van cTWO (www.ctwo.nl )onder publicaties.

Nascholingsdag 'Dekpuntstelling van Brouwer'

Op vrijdag 8 mei 2009 zal door het Mathematisch Instituut van de Universiteit Leiden de jaarlijkse nascholingsdag voor wiskundedocenten worden georganiseerd. U wordt van harte uitgenodigd aan deze dag deel te nemen. Deze dag, die u kosteloos wordt aangeboden, wordt ieder jaar georganiseerd parallel aan de jaarlijkse masterclass voor scholieren. Nadere informatie over de nascholingsdag zelf en de masterclass kunt u vinden op mijn website. Deze dag blijkt ieder jaar weer bijzonder gezellig en vakinhoudelijk vruchtbaar te zijn. Een hele dag zullen we ons alleen maar bezig houden met bijzonder mooie wiskunde en na zo'n dag hard werken smaakt de 'Wine and Cheese' ter afsluiting des te meer! Ik denk dat ik namens alle oud-deelnemers zeg dat deze dag een absolute aanrader is! U kunt zich per e-mail bij mij opgeven. Graag tot ziens op vrijdag 8 mei! Met vriendelijke groet,

Regiobijeenkomst Wiskunde-D BEST Utrecht: over PTA's en D-motivatie

Met genoegen nodigt BEST-Utrecht, het bčta-steunpunt van de Hogeschool Utrecht en de Universiteit Utrecht, u uit voor de vierde regionale bijeenkomst over wiskunde D. Deze bijeenkomst zal plaatsvinden op woensdag 10 december van 16.00 tot 20.00 uur in het nieuwe gebouw van de Faculteit Educatieve Opleidingen van de Hogeschool Utrecht, Padualaan 97, de Uithof, Utrecht, en wel in lokaal 8.031. Het thema is dit keer tweeledig: PTA's en D-motivatie.
Het onderwerp PTA's komt aan bod in de vorm van een PTA-markt. Ten behoeve van deze PTA-markt verzoeken wij u om een printje van uw PTA voor wiskunde-D mee te brengen. Deze wordt dan ter plaatse opgenomen in een bundel die aan alle deelnemers ter beschikking wordt gesteld. Als op uw school nog geen wiskunde-D wordt gegeven, hoeft u niets mee te nemen.
Over "D-motivatie", oftewel "wiskunde D marketing", gaan we een pittige brainstormsessie voeren die zal worden ingeleid door Charlotte Vlek. Zij is de bruisende kracht achter het project Eureka, een initiatief voor VWO3 waarmee de instroom in de bčta-studies wordt bevorderd. Naast het motiveren van leerlingen om te kiezen voor wiskunde D, zullen we ook kijken hoe u uw sectie en uw schoolleiding voor wiskunde D enthousiast kunt krijgen.
U krijgt op deze bijeenkomst uitgebreid gelegenheid om informatie uit te wisselen met collega's. Voor soep en broodjes wordt gezorgd. Aanmelden voor deze gratis bijeenkomst kan door voor 30 november een mail te sturen naar centrumarchimedes{at]hu.nl onder vermelding van naam, school, schooladres en mee te nemen PTA's.

College Basiswiskunde voor 6 VWO op de VU

Dit schooljaar wordt van januari t/m maart op de Vrije Universiteit in Amsterdam het college Basiswiskunde gegeven speciaal voor leerlingen uit 6 VWO. Het vak Basiswiskunde is op de VU onderdeel van het eerstejaarsprogramma voor studenten van bijna alle bčta-opleidingen. De cursus Basiswiskunde voor 6 VWO is een mooie gelegenheid voor bčtaleerlingen die er goed voor staan om kennis te maken met de universiteit. Het programma bestaat uit de B1-wiskunde maar dan formeler behandeld. Daarnaast maken de leerlingen kennis met complexe getallen en bewijzen met volledige inductie. De colleges worden gegeven vanaf 16:00 uur op de woensdag- en vrijdagmiddag. De cursus wordt afgesloten met een tentamen. Een goed resultaat geeft bij diverse opleidingen op de VU vrijstelling voor dit vak in het eerste jaar.
De leerlingen beginnen zo met een kleine voorsprong aan hun studie.
Hebt u leerlingen in de klas die hiervoor interesse hebben?
Kijk dan op de website voor verdere informatie: www.math.vu.nl/basiswiskundeVWO

Conferentie lerarenopleiders wiskunde

ELWIeR (Expertisecentrum Lerarenopleiding Wiskunde en Rekenen) organiseert op vrijdag 28 november in de Jaarbeurs te Utrecht een conferentie voor wiskunde-opleiders (pabo, tweedegraads en eerstegraads). Thema: ‘Over de muurtjes heen kijken.’
De organisatie vindt plaats in samenwerking met Panama, SLW en Vadiwulo. Voor informatie en aanmelding zie www.elwier.nl .

Handboek Vakdidactiek Wiskunde

Vanuit het Expertisecentrum Lerarenopleiding WIskunde en Rekenen (ELWIeR) wordt al een tijdje gewerkt aan een nieuw handboek wiskundedidactiek, waarin aandacht besteed wordt aan de relatie tussen theorie en praktisch handelen. Het handboek is in principe bedoeld voor de eerstegraads lerarenopleiding, maar lijkt ook een waardevolle aanvulling en update te kunnen worden van de vakliteratuur voor de ervaren wiskundedocent.
Op de website www.elwier.nl valt onder meer het volgende te lezen:
“Binnen de groep van universitaire wiskundedidactici bestaat al enige jaren de behoefte om de bestaande wetenschappelijke kennis over het leren en onderwijzen van wiskunde te ordenen en samen te vatten in een handboek voor leraren en leraren in opleiding. (…) Op dit moment is de bedoelde wetenschappelijke kennis her en der verspreid over tal van artikelen en slecht toegankelijk voor leraren. (…) De keuze voor het ondersteunen van het ontwerpen van het eigen onderwijs, dus baas boven boek, houdt in dat wiskundeleraren (al dan niet in opleiding) daaraan overzicht, inspiratie en argumentatie kunnen ontlenen.”
Inmiddels zijn de eerste versies van vijf van de acht katernen gereed. De katernen zijn te vinden op www.elwier.nl ; kijk bij ‘Materialen’

Het Simon Stevin Instituut (SSI)

Wenselijk is dat er een Simon Stevin Instituut (SSI) komt met een jaarlijkse begroting met minstens 10 miljoen euro om de kwaliteit van het wiskundeonderwijs te borgen. Momenteel zijn er twee drempels, de inhoud en de financiering, die zelden tegelijk genomen worden.
Door de financiering bij voorbaat beschikbaar te maken kan de inhoudelijke bespreking zich richten op de inhoud. Te denken is aan een Raad van Toezicht of Eerste Kamer bestaande uit betrokken derden en een Gebruikersparlement of Tweede Kamer van wiskundedocenten. Een belangrijke taak voor de direct komende periode is te zorgen dat in 2015 een adequate implementatie bestaat van de elektronische leeromgeving. Betrokkenen in de wereld van het wiskundeonderwijs worden verzocht om kennis te nemen van het voorstel tot vorming van het SSI en de verantwoordelijkheid te nemen om hun rol in dit proces te spelen. Zie www.dataweb.nl/~cool/Thomas/Nederlands/Wetenschap/Artikelen/2008-11-11-Simon-Stevin-Instituut.pdf

Gezocht: schoolboeken Getal en Ruimte NGNT5

Wij zijn op zoek naar 11 wiskundeboeken van Getal en Ruimte, NGNT5, versie 1998. We hebben deze boeken dit jaar nog nodig in 6 VWO maar ze zijn nergens meer te koop. Kun je ons helpen? Mail dan naar: